Autorka artykułu:  mgr farm. Małgorzata Pytlik

1. Depresja – objawy

Depresja jest zaburzeniem afektywnym, które wpływa na emocje, myśli i codzienne funkcjonowanie osoby dotkniętej. Objawy depresji mogą być bardzo różne i różnić się intensywnością, w zależności od indywidualnych doświadczeń, rodzaju depresji oraz innych czynników, takich jak wiek i płeć. Poniżej znajduje się rozszerzona lista objawów, które mogą wskazywać na obecność depresji:

Emocjonalne objawy depresji

• Poczucie smutku i pustki: przewlekłe uczucie smutku, beznadziejności, często bez wyraźnej przyczyny.
• Utrata zainteresowań: brak zainteresowania lub przyjemności z aktywności, które wcześniej sprawiały radość.
• Poczucie winy i bezwartościowości: nieustanne poczucie winy, skupianie się na przeszłych „błędach” lub samokrytyka.
• Poczucie beznadziejności: pesymistyczne spojrzenie na przyszłość, przekonanie, że nic się nie może poprawić.
• Myśli samobójcze: myślenie o śmierci, samobójstwie, rozważanie sposobów na odebranie sobie życia.

Fizyczne objawy depresji

• Zmiany w apetycie i wadze: nagły przyrost lub utrata wagi, której nie można wytłumaczyć zmianami w diecie.
• Zaburzenia snu: insomnia (problemy z zasypianiem lub przesypianiem nocy) lub nadmierna senność (hipersomnia).
• Zmęczenie i brak energii: poczucie wyczerpania nawet po małym wysiłku, trudności w wykonywaniu codziennych zadań.
• Bóle i dolegliwości: bóle głowy, bóle mięśni, problemy trawienne, które nie ustępują nawet po leczeniu.

Behawioralne i kognitywne objawy depresji

• Problemy z koncentracją: trudności w skupieniu się, zapamiętywaniu lub podejmowaniu decyzji.
• Zmniejszona aktywność lub nadmierna aktywność: zmiany w zachowaniu, od wycofania się i unikania aktywności po niepokój i nadmierną aktywność bez celu.
• Unikanie kontaktów społecznych: wycofywanie się z relacji społecznych, unikanie spotkań z rodziną i przyjaciółmi.
• Irytacja i frustracja: zwiększona drażliwość, krótki temperament, frustracja nawet z małych powodów.

Objawy depresji, które mogą wymagać natychmiastowej pomocy

• Intensywne myśli samobójcze lub plany samobójcze: to alarmujący objaw, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej lub psychologicznej.
• Gwałtowne zmiany w zachowaniu: zwłaszcza gdy osoba zaczyna zachowywać się ryzykownie lub samodestrukcyjnie.

2. Rodzaje depresji

Depresja to niejednorodne zaburzenie, które może przyjmować różne formy i nasilenie objawów. Różne typy depresji mogą wymagać odmiennych strategii leczenia i mają różne prognozy. Poniżej przedstawiam kilka głównych rodzajów depresji, które są rozpoznawane przez specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego:

Depresja główna (major depressive disorder, mdd)

To najczęściej rozpoznawana forma depresji, charakteryzująca się trwałymi i intensywnymi uczuciami smutku, beznadziejności i utratą zainteresowania lub przyjemności z codziennych aktywności. Objawy muszą trwać co najmniej dwa tygodnie, aby można było postawić diagnozę. Depresja główna może pojawić się tylko raz w życiu, ale często występują nawroty.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe

To zaburzenie nastroju, które charakteryzuje się ekstremalnymi zmianami nastroju, od manii (lub hipomanii) do epizodów depresyjnych. Osoby z zaburzeniem dwubiegunowym doświadczają okresów podwyższonego nastroju, energii i aktywności (mania), które są przeplatane z epizodami depresyjnymi.

Dystymia (przewlekła depresja)

Dystymia, znana również jako przewlekłe zaburzenie depresyjne, charakteryzuje się mniej intensywnymi, ale długotrwałymi objawami depresji, które utrzymują się przez co najmniej dwa lata. Osoby z dystymią mogą doświadczać krótkich okresów normalnego nastroju, ale te okresy trwają zazwyczaj nie dłużej niż kilka tygodni.

Depresja sezonowa (zaburzenie afektywne sezonowe)

Typ depresji, który występuje w określonych porach roku, najczęściej w miesiącach zimowych, kiedy jest mniej naturalnego światła. Objawy mogą obejmować zmęczenie, przyrost masy ciała, nadmierną senność i społeczne wycofanie.

Depresja poporodowa

Depresja, która może rozwinąć się po narodzinach dziecka. Choć wiele kobiet doświadcza tzw. „baby blues”, czyli krótkotrwałego obniżenia nastroju po porodzie, depresja poporodowa jest bardziej intensywna i długotrwała. Może poważnie wpłynąć na zdolność matki do opieki nad dzieckiem i nad sobą samą.

Depresja psychotyczna

Depresja, w której do typowych objawów depresyjnych dołączają objawy psychotyczne, takie jak urojenia lub halucynacje. Treści urojeń lub halucynacji często są smutne lub negatywne.

Depresja atypowa

Podtyp depresji, który charakteryzuje się tym, że osoba może tymczasowo poprawić nastrój w odpowiedzi na pozytywne wydarzenia. Inne charakterystyczne objawy to zwiększony apetyt, nadmierna senność, ciężkość w ramionach i nogach oraz nadmierna wrażliwość na odrzucenie.

Rozpoznanie i zrozumienie różnych rodzajów depresji jest kluczowe dla zapewnienia skutecznego leczenia i wsparcia dla osób zmagających się z tym zaburzeniem. Ważne jest, aby osoby doświadczające jakichkolwiek objawów depresji zwróciły się po profesjonalną pomoc medyczną, aby otrzymać właściwą diagnozę i leczenie.

3. Dlaczego depresja nawraca?

Nawroty depresji są częstym zjawiskiem, zwłaszcza jeśli nie została ona w pełni wyleczona lub jeśli występują czynniki, które sprzyjają jej powrotowi. Zrozumienie mechanizmów stojących za nawrotami depresji oraz identyfikacja i zarządzanie czynnikami ryzyka mogą pomóc w zapobieganiu przyszłym epizodom. Oto niektóre z kluczowych czynników i przyczyn, dla których depresja może nawracać:

Niewystarczające leczenie

Najczęstszym powodem nawrotów depresji jest niewystarczające leczenie początkowego epizodu. Może to obejmować zarówno przedwczesne zakończenie terapii farmakologicznej, jak i niewystarczające wsparcie psychoterapeutyczne. Leczenie, które nie trwa dostatecznie długo lub nie jest dostosowane do potrzeb pacjenta, może nie doprowadzić do całkowitego wyzdrowienia, co zwiększa ryzyko nawrotu.

Historia epizodów depresyjnych

Osoby, które już doświadczyły epizodów depresyjnych, mają wyższe ryzyko ich ponownego wystąpienia. Z każdym kolejnym epizodem ryzyko nawrotu wzrasta. Dlatego tak ważne jest zapewnienie kompleksowego leczenia oraz długoterminowej obserwacji i wsparcia dla osób, które już doświadczyły depresji.

Czynniki psychologiczne i osobowościowe

Czynniki psychologiczne, takie jak tendencja do pesymizmu, niska samoocena, a także niektóre cechy osobowości, mogą zwiększać podatność na depresję i jej nawroty. Praca nad budowaniem zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem, wzmacnianiem poczucia własnej wartości i poprawą umiejętności społecznych może być ważnym elementem zapobiegania nawrotom depresji.

Czynniki środowiskowe i stresory życiowe

Wydarzenia życiowe, takie jak śmierć bliskiej osoby, rozwód, trudności zawodowe lub finansowe, mogą wywołać nawrót depresji u osób, które wcześniej doświadczyły tego zaburzenia. Utrzymanie wsparcia społecznego, zarządzanie stresem oraz rozwijanie zdrowych mechanizmów radzenia sobie mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka nawrotów spowodowanych czynnikami zewnętrznymi.

Genetyka

Podobnie jak w przypadku inicjalnego epizodu depresyjnego, genetyka może odgrywać rolę w predyspozycji do nawrotów. Badania nad rodzinami i bliźniętami wskazują, że predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia depresji i jej nawrotów.

Nieodpowiedni styl życia

Czynniki takie jak brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta, nadużywanie alkoholu czy substancji psychoaktywnych oraz niedostateczna ilość snu mogą przyczyniać się do nawrotów depresji. Promowanie zdrowego stylu życia jest ważnym elementem zapobiegania nawrotom depresji.

4. Depresja – gdzie szukać pomocy?

Szukanie pomocy w przypadku depresji jest kluczowym krokiem na drodze do zdrowienia. Pomoc profesjonalna może przybierać różne formy i być dostępna w różnych miejscach, w zależności od potrzeb i preferencji osoby szukającej wsparcia. Oto kilka możliwości:

Specjaliści

• Psychiatrzy: Lekarze specjalizujący się w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń psychicznych, w tym depresji. Psychiatrzy mogą przepisać leki, które pomogą w leczeniu depresji, oraz oferować terapię.
• Psycholodzy: Specjaliści, którzy mogą prowadzić terapię indywidualną, grupową lub rodziną, pomagając zrozumieć źródła depresji i rozwijać strategie radzenia sobie z nią.
• Terapeuci: Obejmują szeroką gamę specjalistów (w tym psychoterapeutów), którzy oferują różne formy terapii, np. terapię poznawczo-behawioralną, która jest skuteczna w leczeniu depresji.

Miejsca

• Poradnie zdrowia psychicznego: Placówki oferujące kompleksową pomoc, w tym konsultacje, diagnozę i leczenie zaburzeń psychicznych.
• Ośrodki i kliniki specjalistyczne: Niektóre ośrodki specjalizują się w leczeniu depresji i mogą oferować programy terapeutyczne dostosowane do specyficznych potrzeb pacjentów.
• Linie wsparcia i centra kryzysowe: Telefoniczne i internetowe linie wsparcia zapewniają natychmiastową pomoc osobom w kryzysie. Są anonimowe i dostępne często 24/7 – poniżej znajdziesz kilka numerów telefonów, z których możesz skorzystać

Dodatkowe źródła pomocy

• Grupy wsparcia: Spotkania osób doświadczających podobnych problemów mogą pomóc w wymianie doświadczeń i strategii radzenia sobie z depresją.
• Organizacje pozarządowe i stowarzyszenia: Wiele organizacji oferuje wsparcie, informacje oraz kampanie edukacyjne dotyczące depresji.

5. Gdzie i do kogo się udać w pierwszej kolejności

Pierwszym krokiem w poszukiwaniu pomocy jest zazwyczaj wizyta u lekarza rodzinnego. Lekarz rodzinny może:

• Ocenić ogólny stan zdrowia, aby wykluczyć inne przyczyny objawów, które mogą naśladować depresję (np. problemy z tarczycą).
• Skierować do specjalisty, takiego jak psychiatra czy psycholog.
• Zaproponować wstępne opcje leczenia, np. leki lub terapię.
• Dostarczyć informacje o dostępnych lokalnych zasobach i usługach wsparcia.

Kolejnym krokiem będzie wizyta (lub kontakt telefoniczny) w wybranej przez Ciebie placówce zdrowia psychicznego, poradni psychologicznej, psychiatrycznej, ośrodku lub klinice specjalistycznej w celu umówienia się na wizytę. 

Pamiętaj! Nie potrzebujesz skierowania do lekarza psychiatry.

Co robić, jeśli potrzebujesz natychmiastowej pomocy?

Jeśli stan osoby wymaga natychmiastowej interwencji (np. w przypadku myśli samobójczych), ważne jest skontaktowanie się z odpowiednimi służbami ratunkowymi lub udanie się do najbliższego oddziału ratunkowego szpitala. W Polsce dostępne są również specjalistyczne telefony zaufania, oferujące wsparcie w kryzysie.

Pamiętaj, że poszukiwanie pomocy w przypadku depresji jest ważnym i odważnym krokiem. Istnieje wiele dostępnych form wsparcia, które mogą pomóc w powrocie do zdrowia.

6. Tabela z numerami telefonów

Dokładne numery telefonów do miejsc, gdzie można szukać pomocy, można znaleźć na stronach internetowych Narodowego Funduszu Zdrowia, Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym oraz w lokalnych poradniach zdrowia psychicznego.

Przygotowaliśmy także tabelę zawierającą informacje o wybranych placówkach i organizacjach oferujących wsparcie dla osób doświadczających depresji i innych kryzysów psychicznych. Należy pamiętać, że szczegóły mogą ulec zmianie, więc zawsze warto zweryfikować je bezpośrednio przed skorzystaniem z usługi.

Powyższa tabela zawiera podstawowe informacje, które mogą być pomocne dla osób poszukujących wsparcia. Zachęcamy do kontaktu bezpośredniego z wymienionymi organizacjami w celu uzyskania szczegółowych informacji oraz potwierdzenia godzin działania i kosztów połączeń.

7. Jak zadbać o zdrowie psychiczne?

Dbając o zdrowie psychiczne, możemy wykorzystać szereg strategii, które pomogą zachować równowagę emocjonalną i poprawić jakość życia. Oto bardziej szczegółowe sposoby na pielęgnowanie zdrowia psychicznego:

Regularna aktywność fizyczna

• Ćwiczenia: Regularny wysiłek fizyczny, nawet o umiarkowanej intensywności, może znacząco poprawić nastrój i zmniejszyć objawy depresji oraz lęku. Znalezienie formy aktywności, która sprawia przyjemność, może ułatwić utrzymanie regularności.
• Spędzanie czasu na świeżym powietrzu: Kontakt z naturą, spacery czy jazda na rowerze mogą znacząco poprawić samopoczucie.

Zdrowe odżywianie

• Zbilansowana dieta: Dieta bogata w owoce, warzywa, nienasycone kwasy tłuszczowe i niski poziom przetworzonej żywności może wspierać funkcjonowanie mózgu i wpływać na samopoczucie.
• Regularne posiłki: Pomagają utrzymać stabilny poziom cukru we krwi, co może pozytywnie wpływać na nastrój.

Higiena snu

• Regularny rytm dobowy: Staraj się kłaść spać i wstawać o tej samej porze, nawet w weekendy.
• Odpowiednie środowisko do snu: Zapewnienie ciemnego, chłodnego i cichego otoczenia może poprawić jakość snu.

Techniki relaksacyjne i mindfulness

• Medytacja i ćwiczenia oddechowe: Pomagają zmniejszyć stres i poprawić koncentrację oraz świadomość chwili obecnej.
• Joga lub tai chi: Łączą aktywność fizyczną z głębokim relaksem i uważnością, co ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne.

Budowanie i pielęgnowanie relacji

• Wsparcie społeczne: Dobre relacje z rodziną i przyjaciółmi mogą zapewnić wsparcie emocjonalne i poczucie przynależności.
• Komunikacja: Otwarte rozmowy o swoich uczuciach i doświadczeniach mogą pomóc w radzeniu sobie z trudnościami.

Zajęcia i hobby

• Zainteresowania: Podejmowanie działalności, która sprawia radość i pozwala na wyrażanie siebie, może być ważnym elementem dbania o zdrowie psychiczne.
• Wolontariat: Pomaganie innym może zwiększać poczucie własnej wartości i przynależności do społeczności.

Suplementacja witaminy D

• Suplementacja: W przypadku niedoboru witaminy D zaleca się suplementację, szczególnie w miesiącach z mniejszą ilością światła słonecznego. Dawkowanie powinno być dostosowane indywidualnie, często po konsultacji z lekarzem i wykonaniu badań poziomu witaminy D we krwi.
• Ekspozycja na słońce: Regularne wystawianie skóry na działanie promieni słonecznych może naturalnie zwiększać poziomy witaminy D. Nawet krótkie, 15-20 minutowe ekspozycje mogą być skuteczne, o ile bezpieczeństwo skóry nie jest zagrożone.
• Dieta bogata w witaminę D: Do diety warto włączyć produkty bogate w witaminę D, takie jak tłuste ryby (łosoś, makrela), olej z wątroby dorsza, żółtka jaj i produkty wzbogacane witaminą D.

Dlaczego witamina D jest ważna

Niedobór witaminy D był łączony z wieloma problemami zdrowotnymi, w tym z depresją. Mechanizm, przez który witamina D wpływa na nastrój i zdrowie psychiczne, nie jest w pełni zrozumiały, ale wiadomo, że witamina D odgrywa rolę w regulacji neuroprzekaźników i procesach neuroinflamacyjnych w mózgu.

 Profesjonalna pomoc

• Terapia: Skorzystanie z pomocy psychologa lub psychiatry w razie potrzeby. Profesjonalista może pomóc zrozumieć przyczyny trudności emocjonalnych i zaproponować skuteczne metody radzenia sobie.
• Edukacja: Poznawanie siebie i zdobywanie wiedzy na temat zdrowia psychicznego może pomóc w lepszym radzeniu sobie ze stresem i emocjami.

8. Warto wiedzieć

Rozpoznanie i zrozumienie depresji są kluczowe dla rozpoczęcia leczenia i powrotu do zdrowia. To zaburzenie może dotyczyć każdego, bez względu na wiek, płeć czy pochodzenie i nie powinno być odbierane jako oznaka słabości. Z właściwym wsparciem profesjonalnym osoby dotknięte depresją mogą odzyskać równowagę emocjonalną i czerpać radość z życia. Szukanie pomocy jest świadomym krokiem i odzwierciedleniem siły, a nie słabości.

Dbanie o zdrowie psychiczne jest ciągłym procesem, który wymaga cierpliwości i samożyczliwości. Istotne jest przy tym, aby otoczenie osoby doświadczającej depresji również posiadało wiedzę na temat tego zaburzenia, co umożliwia lepsze wsparcie. Zapobieganie nawrotom depresji wiąże się z całościowym podejściem, w tym z leczeniem farmakologicznym, psychoterapią, wsparciem społecznym, a także zdrowym stylem życia. Wczesna identyfikacja objawów i szybka interwencja są kluczowe, aby zapobiegać nawrotom choroby i utrzymać zdrowie psychiczne na stabilnym poziomie.

Czytaj więcej na temat depresj

Mój bliski ma depresję – jak rozmawiać?

Depresja czy smutek, a może lenistwo? Rozwiewamy wątpliwośc!

Bibliografia

1.  Barua A, Ghosh M, Kar N, Basilio M. Prevalence of depressive disorders in the elderly. Ann Saudi Med. 2011;31(6).

2. Pużyński S, Wciórka J. red. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze Kryteria Diagnostyczne. Kraków: Versalius; 2002.

3. Lars Vedel Kessing, Helene Charlotte Rytgaard, Claus Thorn Ekstrøm, Christian Torp-Pedersen, Michael Berk and Thomas Alexander Gerds, Antihypertensive Drugs and Risk of Depression, Hypertension vol.76 No 4, 2020.

4.  Avedisova A. S. Nowa strategia poprawy skuteczności terapii zaburzeń depresyjnych, określona przez odpowiedź pierwotną. Psychiatria i psychofarmakoterapia. 2011; 1(13).

5.  Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, (2021), Zadbaj o swoje z zdrowie psychiczne, https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/zadbaj-o-swoje-zdrowie-psychiczne

6.  Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Mental health: strengthening our response, 2022 https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-strengthening-ourrespon

7. Berk M, Sanders KM, Pasco JA, et al. Vitamin D deficiency may play a role in depression. Med Hypotheses. 2007.

8. Holick MF, Ultraviolet B Radiation: the vitamin D connection. Adv Exp Med Biol. 2017.