Autorka artykułu:  mgr farm. Małgorzata Pytlik

1. Co to jest depresja?

Depresja, zgodnie z  definicją, jest poważnym zaburzeniem psychicznym objawiającym się głównie obniżeniem nastroju, zmniejszeniem energii oraz aktywności, które często uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Związana jest z pogorszeniem jakości życia, wzrostem zachorowalności i  śmiertelności.

Osoby cierpiące na depresję mogą odczuwać głęboki smutek, bezradność i pustkę, które nie są jedynie „złym nastrojem” czy chwilowym spadkiem energii. To stan, który trwa przez większość dnia, niemal każdego dnia, przez co najmniej dwa tygodnie i jest wystarczająco intensywny, by zakłócać codzienne życie.

Depresja dotyczy 350 milionów światowej populacji, w tym około  1,5 miliona Polaków. Badania ostatnich dziesięcioleci wskazują na wzrostowy trend zachorowania, skłaniający do postrzegania depresji w aspekcie choroby cywilizacyjnej. Szczególnie dotyczy to populacji po 65 r.ż., gdzie odsetek zachorowań sięga 20% i wiąże się z niepełnosprawnością, zwiększoną śmiertelnością pacjentów i  gorszymi wynikami leczenia chorób przewlekłych. 

•     Biochemiczne podstawy depresji są przedmiotem intensywnych badań. Wiadomo, że zaburzenia poziomów neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina, odgrywają istotną rolę w regulacji nastroju, motywacji i przyjemności. Depresja często wiąże się z nierównowagą tych substancji chemicznych w mózgu, choć dokładny mechanizm nie jest jeszcze w pełni zrozumiały.
•     Czynniki genetyczne również mogą wpływać na predyspozycje do rozwoju depresji. Osoby z rodzinnym występowaniem depresji są bardziej narażone na jej rozwój, co wskazuje na możliwą dziedziczną skłonność do tego zaburzenia. Jednakże, samo dziedziczenie nie determinuje wystąpienia depresji – interakcje genów z czynnikami środowiskowymi są kluczowe.
•     Czynniki środowiskowe, takie jak stresujące życiowe wydarzenia, traumy, problemy w relacjach międzyludzkich czy trudności ekonomiczne, mogą wywołać epizod depresyjny u osób już predysponowanych. Wiele badań wskazuje również na wpływ stylu życia, diety oraz aktywności fizycznej na ryzyko rozwoju depresji.

Skutki depresji są rozległe i dotyczą każdego aspektu życia. Osoby cierpiące na depresję mogą doświadczać problemów z pamięcią i koncentracją, co wpływa na ich efektywność w pracy lub nauce. Depresja często prowadzi do izolacji społecznej, ponieważ osoba dotknięta tym zaburzeniem może czuć się niezrozumiana przez innych lub nie jest w stanie utrzymać aktywnych relacji. Skrajnie, nieleczona depresja może prowadzić do myśli lub prób samobójczych, co czyni ją jednym z głównych problemów zdrowia publicznego na świecie.

2. Depresja – czy to choroba psychiczna

Depresja klasyfikowana jako choroba psychiczna, jest znacznie więcej niż tylko chwilowym spadkiem nastroju lub przejściową trudnością. To stan, który może głęboko zakłócać codzienne życie, wpływając na zdolność do pracy, uczestniczenia w życiu społecznym oraz utrzymania zdrowych relacji. Jest to zaburzenie afektywne, które wpływa na sposób, w jaki osoba czuje, myśli i radzi sobie z codziennymi czynnościami.

W kontekście medycznym, depresja wymaga interwencji specjalistów zdrowia psychicznego, takich jak psycholodzy, psychiatrzy czy terapeuci. Możliwości leczenia są różnorodne i mogą obejmować terapię indywidualną lub grupową, leki antydepresyjne, a czasem interwencje takie jak elektrowstrząsy. Wszystkie te metody mają na celu złagodzenie objawów i umożliwienie osobie powrót do pełni zdrowia psychicznego.

Powszechne uznawanie depresji za chorobę psychiczną ma kluczowe znaczenie dla de-stygmatyzacji tego zaburzenia. Pozwala to osobom cierpiącym na depresję szukać potrzebnej pomocy bez obaw o społeczną stygmatyzację.

3. Depresja czy smutek, a może lenistwo?

Porównywanie depresji do smutku czy lenistwa jest nie tylko nieścisłe, ale może być również głęboko krzywdzące dla osób doświadczających depresji. Takie porównania nie tylko bagatelizują powagę depresji jako choroby psychicznej, ale również przyczyniają się do stygmatyzacji i utrudniają poszukiwanie pomocy.

Depresja a smutek

Depresja i smutek to dwa zupełnie różne stany. Smutek jest naturalną, zdrową emocją, która jest odpowiedzią na konkretne, często negatywne, wydarzenia w życiu. Zazwyczaj mija on samoczynnie i nie wpływa długotrwale na zdolność funkcjonowania. Depresja, z drugiej strony, jest zaburzeniem psychicznym, które wpływa na myśli, uczucia, zachowanie oraz zdolność do radzenia sobie z codziennymi czynnościami. Objawy depresji są bardziej intensywne, trwają co najmniej dwa tygodnie i wymagają profesjonalnego leczenia.

Depresja a lenistwo

Określanie depresji jako lenistwa jest niezrozumieniem natury tego zaburzenia. Depresja może objawiać się brakiem energii, utratą zainteresowania lub przyjemności z aktywności, które wcześniej sprawiały radość, oraz znacznym zmniejszeniem motywacji do podejmowania działań. Jednakże, są to objawy choroby, a nie wybory czy przejawy lenistwa. Osoby w depresji często desperacko chcą czuć się lepiej i wrócić do normalnego funkcjonowania, ale napotykają na trudności, które wynikają z samego zaburzenia.

Wpływ nieporozumień na osoby z depresją

Niestety, nieporozumienia i stygmatyzacja mogą prowadzić do tego, że osoby cierpiące na depresję mogą czuć się winne, niezrozumiane i izolowane. Mogą one również obawiać się szukania pomocy lub przyznawania się do swoich problemów z obawy przed osądzeniem. Takie postawy społeczeństwa mogą znacząco utrudniać proces leczenia i powrót do zdrowia.

Znaczenie empatii i zrozumienia

Rozumienie różnicy między depresją a smutkiem czy lenistwem oraz okazywanie empatii osobom cierpiącym na depresję jest kluczowe w budowaniu społeczeństwa wspierającego i otwartego na potrzeby osób z problemami zdrowia psychicznego. Edukacja na temat depresji i innych zaburzeń psychicznych może pomóc rozwiać mity i zmniejszyć stygmatyzację, co jest istotne dla poprawy dostępu do skutecznych form leczenia i wsparcia.

4.  Kogo dotyka depresja?

Depresja dotyka ludzi na całym świecie, przekraczając granice wieku, płci i statusu społecznego. Jednakże, sposób, w jaki objawy depresji manifestują się, może różnić się w zależności od płci. Te różnice wynikają z kombinacji czynników biologicznych, kulturowych, społecznych i psychologicznych.

Depresja u mężczyzn może być mniej oczywista i często jest przeoczana lub błędnie diagnozowana. Mężczyźni mogą wyrażać swoje uczucia inaczej niż kobiety, często ukrywając smutek, a zamiast tego manifestując złość, frustrację lub agresję. Mężczyźni są również bardziej skłonni do podejmowania ryzykownych zachowań, w tym nadużywania alkoholu i narkotyków, co może być formą samoleczenia. Tradycyjne społeczne oczekiwania wobec mężczyzn, aby byli „silni” i nie wyrażali emocji, mogą dodatkowo utrudniać im szukanie pomocy.

Depresja u kobiet często wiąże się z objawami takimi jak smutek, wyczerpanie oraz uczucie winy i bezwartościowości. Kobiety mogą również częściej doświadczać somatycznych objawów depresji, takich jak bóle głowy, bóle mięśniowe i zaburzenia trawienia. Statystycznie kobiety częściej niż mężczyźni szukają pomocy i są leczone z powodu depresji, co może wynikać z większej gotowości do rozmowy o swoich emocjach oraz z lepszej społecznej akceptacji dla wyrażania problemów emocjonalnych przez kobiety.

Warto zauważyć, że niezależnie od płci, depresja jest poważnym zaburzeniem, które wymaga profesjonalnej interwencji. Rozumienie różnic w objawach i zachęcanie zarówno mężczyzn, jak i kobiet do szukania pomocy jest kluczowe w efektywnym leczeniu depresji.

5.  Jakie mogą być przyczyny depresji?

Przyczyny depresji rzeczywiście są złożone i różnorodne, co oznacza, że może ona wynikać z wielu różnych źródeł, często działających jednocześnie lub nakładających się na siebie. Rozszerzając wątek przyczyn depresji, warto podkreślić kilka kluczowych obszarów.

Czynniki biologiczne

• Neuroprzekaźniki: chemiczne substancje w mózgu, takie jak serotonina, noradrenalina i dopamina, odgrywają kluczową rolę w regulacji nastroju. Nierównowaga tych substancji jest często powiązana z depresją.
• Genetyka: depresja może mieć skłonności rodzinne. Naukowcy zwracają uwagę na istotną rolę czynników genetycznych w zachorowaniu na tę chorobę.  
• Struktura mózgu: badania wykazały, że struktura i funkcjonowanie niektórych obszarów mózgu mogą się różnić u osób z depresją. Na przykład, zmniejszona aktywność w przednim zakręcie czołowym mózgu była obserwowana u niektórych osób z depresją.

Czynniki psychologiczne i społeczne

• Traumy i stresujące wydarzenia życiowe: utrata bliskiej osoby, rozwód, problemy finansowe, traumy z dzieciństwa, jak np. przemoc domowa czy zaniedbanie, brak zrozumienia emocji dziecka ze strony opiekunów mogą zwiększać ryzyko depresji.
• Problemy w relacjach: konflikty rodzinne, trudności w budowaniu i utrzymaniu zdrowych relacji mogą przyczyniać się do rozwoju depresji.
• Samopoczucie i samoocena: negatywne przekonania o sobie, niska samoocena, silna samokrytyka oraz poczucie beznadziejności mogą prowadzić do depresji.

Styl życia i czynniki środowiskowe

• Dieta i aktywność fizyczna: niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej oraz nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych mogą wpływać na ryzyko depresji.
• Choroby przewlekłe: przewlekłe schorzenia, takie jak choroby serca, cukrzyca czy choroby tarczycy, mogą współwystępować z depresją, wpływając na ogólne samopoczucie i jakość życia.
• Czynniki zawodowe: praca w warunkach dużego stresu, bez poczucia satysfakcji lub uznania, może przyczyniać się do wystąpienia depresji.

Inne czynniki

• Poród: depresja poporodowa jest specyficznym rodzajem depresji, która może wystąpić u kobiet po narodzinach dziecka, wynikająca z gwałtownych zmian hormonalnych, obaw o opiekę nad dzieckiem oraz zmian w relacjach i stylu życia.
• Pory roku: depresja sezonowa (zaburzenie afektywne sezonowe) występuje w określonych porach roku, najczęściej w miesiącach zimowych, gdy jest mniej światła słonecznego.

6. Warto wiedzieć

Depresja to poważna choroba, która jednak może być leczona skutecznie dzięki kombinacji terapii psychologicznej, takiej jak terapia poznawczo-behawioralna, interwencji farmakologicznej i wsparcia społecznego. Terapia poznawczo-behawioralna pomaga pacjentom w zmianie destrukcyjnych wzorców myślenia, podczas gdy leki mogą regulować nierównowagi biochemiczne w mózgu. Równie ważne jest wsparcie bliskich oraz grup wsparcia, które zapewniają niezbędną pomoc emocjonalną i motywacyjną.

Podjęcie leczenia w odpowiednim momencie jest kluczowe, aby zmniejszyć negatywny wpływ depresji na życie osoby chorej. Zrozumienie, że depresja dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiet, i że objawy mogą się różnić w zależności od płci, jest ważne dla zachęcania każdego do szukania specjalistycznej pomocy. Indywidualne podejście do leczenia, które uwzględnia unikalne przyczyny i potrzeby każdej osoby, jest istotne w procesie terapeutycznym i może znacząco przyczynić się do poprawy stanu pacjenta.

Czytaj więcej na temat depresji

Mój bliski ma depresję – jak rozmawiać?

Depresja – objawy, rodzaje, gdzie szukać pomocy

Bibliografia

1. Rybakowski J. Oblicza choroby maniakalno-depresyjnej. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne; 2009. 
2. Banaś A, Wichowicz H, Gałuszko M i  wsp. Współchorobowość somatyczna w  zaburzeniach depresyjnych. Psychiatria w  Praktyce Ogólnolekarskiej 2005;2(5)
3.  Barua A, Ghosh M, Kar N, Basilio M. Prevalence of depressive disorders in the elderly. Ann Saudi Med. 2011;31(6).
4.  Humańska MA, Kędziora-Kornatowska K. Współzależność pomiędzy nasileniem stanów depresyjnych a poczuciem jakości życia u osób starszych. Psychogeriatr Pol. 2009;6(1).
5. Pużyński S, Wciórka J. red. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze Kryteria Diagnostyczne. Kraków: Versalius; 2002.
6. Lars Vedel Kessing, Helene Charlotte Rytgaard, Claus Thorn Ekstrøm, Christian Torp-Pedersen, Michael Berk and Thomas Alexander Gerds, Antihypertensive Drugs and Risk of Depression, Hypertension vol.76 No 4, 2020.
7. Engle R. W., Sędek G., von Hecker U., McIntosh D.N. Ograniczenia poznawcze. Starzenie się i psychopatologia. Academica Wydawnictwo SWPS, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
8.  Avedisova A. S. Nowa strategia poprawy skuteczności terapii zaburzeń depresyjnych, określona przez odpowiedź pierwotną. Psychiatria i psychofarmakoterapia. 2011; 1(13).