Autorka artykułu:  mgr farm. Małgorzata Pytlik

1. Dawka promieniowania UV

Promieniowanie ultrafioletowe (UV), które jest integralną częścią naturalnego światła słonecznego, odgrywa znaczącą rolę w naszym codziennym życiu. Natężenie tego promieniowania zmienia się w zależności od wielu czynników, takich jak pora roku, czas dnia oraz warunki meteorologiczne. Zrozumienie różnych zakresów promieniowania UV i ich wpływu na zdrowie jest kluczowe dla zachowania bezpieczeństwa podczas ekspozycji na słońce.

2. Zakresy promieniowania UV 

Promieniowanie UV można podzielić na trzy główne typy:

• Promieniowanie UVA: Najbardziej przenikliwe z promieni UV, które docierają do głębszych warstw skóry właściwej. Chociaż nie powodują one bezpośrednio oparzeń słonecznych, przyczyniają się do długotrwałego uszkodzenia skóry, takiego jak starzenie się i zmarszczki, oraz mogą zwiększać ryzyko niektórych typów raka skóry. UVA jest obecne przez cały dzień i może przenikać przez chmury oraz szkło okienne.
• Promieniowanie UVB: Ten typ promieniowania działa bardziej powierzchownie niż UVA. Wpływa głównie na zewnętrzną warstwę skóry. UVB jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za oparzenia słoneczne i ma kluczowe znaczenie w produkcji witaminy D w skórze. Synteza melaniny, którą stymuluje UVB, pomaga chronić skórę przed dalszym uszkodzeniem i przyczynia się do ciemnienia skóry. Ekspozycja na UVB waha się w ciągu dnia, osiągając szczyt w południe, kiedy słońce jest najwyżej.
• Promieniowanie UVC: Jest to najbardziej szkodliwy typ promieniowania UV. Na szczęście, większość UVC jest absorbowana przez warstwę ozonową atmosfery i nie dociera do powierzchni Ziemi. Jednakże, z powodu zmian w warstwie ozonowej, niewielka ilość UVC może czasami dotrzeć do Ziemi. Stanowi poważne ryzyko dla zdrowia publicznego.

3. Ochrona przed promieniowaniem UV

Aby skutecznie chronić się przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, zaleca się stosowanie kremów z filtrem ochronnym, które blokują zarówno UVA, jak i UVB. Noszenie odzieży ochronnej, takiej jak kapelusze, okulary przeciwsłoneczne i ubrania z długimi rękawami, może również znacząco zmniejszyć ryzyko uszkodzenia skóry. Ponadto, unikanie słońca w godzinach, gdy promieniowanie UV jest najsilniejsze, zazwyczaj między 10:00 a 16:00, jest kluczowym elementem ochrony przed nadmierną ekspozycją.

4. Korzyści z umiarkowanej ekspozycji na słońce

Umiarkowana ekspozycja na słońce oferuje szereg korzyści zdrowotnych, które mogą znacząco poprawić jakość życia. Zrozumienie tych korzyści pozwala nam czerpać z dobrodziejstw naturalnego światła słonecznego, jednocześnie minimalizując ryzyko związane z nadmierną ekspozycją.

Poprawa samopoczucia

Słońce ma bezpośredni wpływ na nasze samopoczucie. Dzięki zdolności do stymulowania wydzielania serotoniny – neurotransmitera odpowiedzialnego za poczucie szczęścia i spokoju. Regularna, umiarkowana ekspozycja na światło słoneczne może pomagać w regulacji nastroju i jest często zalecana jako jedna z naturalnych metod leczenia depresji sezonowej. Ten rodzaj depresji jest znaney również jako zaburzenie afektywne sezonowe (SAD). Światło słoneczne wpływa na zwiększenie poziomu serotoniny w mózgu, co poprawia nastrój i ogólne samopoczucie. Więcej na temat depresji przeczytasz w naszym artykule „Depresja – objawy, rodzaje, gdzie szukać pomocy„.

Wzrost wydolności psychicznej i fizycznej

Ekspozycja na słońce wpływa również na produkcję melatoniny, hormonu, który reguluje rytm dobowy, znany także jako nasz zegar biologiczny. Prawidłowa produkcja melatoniny zapewnia lepszy sen, co bezpośrednio przekłada się na większą wydolność psychiczną i fizyczną. Ponadto, światło słoneczne zwiększa stężenie tlenu w tkankach. To z kolei poprawia kondycję fizyczną, sprawność umysłową i ogólną energię.

Synteza witaminy D3

Słońce jest najbardziej naturalnym źródłem witaminy D, która jest niezbędna do absorpcji wapnia i fosforu. Są to kluczowe minerały dla zdrowia kości i zębów. Witamina D odgrywa również kluczową rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego oraz może zapobiegać wielu chorobom przewlekłym, w tym niektórym formom raka. Dla dzieci, odpowiedni poziom witaminy D jest istotny do prewencji krzywic. U seniorów może zmniejszyć ryzyko osteoporozy i złamań kości.

Leczenie schorzeń skórnych

Słońce może mieć korzystny wpływ na niektóre schorzenia skórne. Terapia światłem UV, zwłaszcza UVB, jest stosowana w leczeniu łuszczycy, atopowego zapalenia skóry i innych stanów zapalnych skóry. Światło UVB pomaga zmniejszać stan zapalny i przyspiesza proces gojenia. To czyni je skutecznym rozwiązaniem w zarządzaniu objawami tych chorób. Umiarkowane nasłonecznienie wspomaga leczenie i często przyczynia się do poprawy wyglądu skóry.

5. Zagrożenia związane z nadmierną ekspozycją na słońce

Nadmierne wystawianie się na działanie promieni słonecznych, zwłaszcza bez odpowiedniej ochrony, może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Poniżej szczegółowo omówiliśmy główne zagrożenia związane z nadmierną ekspozycją na słońce.

Rumień skórny i oparzenia słoneczne

Długotrwałe narażenie na promieniowanie UVB może skutkować oparzeniami słonecznymi, które są wyraźnym sygnałem uszkodzenia skóry na poziomie DNA. Takie uszkodzenia mogą prowadzić do mutacji i zaburzeń w procesie replikacji komórek. Zwiększa to ryzyko rozwoju różnych rodzajów raka skóry, w tym najbardziej agresywnego melanoma. Oparzenia słoneczne często charakteryzują się zaczerwienieniem skóry, bólem, a w cięższych przypadkach mogą wystąpić pęcherze.

Uszkodzenia wzroku

Ekspozycja na promieniowanie UV, szczególnie UVA i UVB, może prowadzić do różnorodnych uszkodzeń oczu. Długotrwałe narażenie na słońce bez odpowiedniej ochrony (np. okulary przeciwsłoneczne z filtrami UV) może przyczyniać się do rozwoju zapalenia spojówek, uszkodzeń soczewki i siatkówki, a także przyspieszać rozwój zaćmy. Uważa się, że promienie UV mogą powodować zmiany strukturalne w komórkach oka. Może to doprowadzić do postępującego pogorszenia wzroku.

Udar cieplny

Intensywne nasłonecznienie, szczególnie podczas wysokich temperatur i przy ograniczonym spożyciu płynów, może prowadzić do udaru cieplnego. Jest to stan, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ nieleczony może być śmiertelny. Udar cieplny objawia się przegrzaniem organizmu, bólami głowy, zawrotami głowy, nudnościami, dezorientacją a nawet utratą przytomności.

Reakcje alergiczne i zmiany skórne

U osób szczególnie wrażliwych na słońce, nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV może wywoływać reakcje alergiczne. Możemy do nich zaliczyć wysypki, swędzenie czy egzemę. Może także nasilać objawy istniejących już chorób skórnych, takich jak łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry.

Przyspieszone starzenie się skóry

Promieniowanie UVA wnika głęboko w struktury skóry, gdzie może degradować kolagen i elastynę – białka odpowiedzialne za jędrność i elastyczność skóry. Długotrwała ekspozycja na UVA przyspiesza procesy starzenia się skóry. Objawia się to pojawianiem się zmarszczek, utratą jędrności, a także pojawieniem się przebarwień i innych zmian pigmentacyjnych.

Ryzyko nowotworów skóry

Chroniczne narażenie na promieniowanie UV jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju raka skóry. Nawet umiarkowane, ale regularne narażenie na słońce przez wiele lat może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworów skóry.

6. Pamiętaj!

Choć codzienna, umiarkowana ekspozycja na promieniowanie UV jest korzystna dla zdrowia, ponieważ wspiera produkcję witaminy D. Witamina D jest niezbędna dla zdrowia kości i układu immunologicznego, a jej nadmiar może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Negatywne skutki nadmiernej ekspozycji na słońce obejmują oparzenia słoneczne, przyspieszone starzenie się skóry, uszkodzenia oczu, a także różne rodzaje raka skóry. Dlatego ważne jest odpowiednie rozumienie i stosowanie zasad bezpiecznego korzystania ze słońca. Niezbędne są umiar i odpowiednie środki ochronne, takie jak stosowanie kremów z filtrem, noszenie odzieży chroniącej przed słońcem oraz unikanie bezpośredniego nasłonecznienia w godzinach największej aktywności słonecznej. Regularne badania dermatologiczne mogą dodatkowo wspierać wczesne wykrywanie i leczenie ewentualnych problemów skórnych. Stosując te środki ostrożności, można cieszyć się korzyściami płynącymi z słońca, minimalizując ryzyko negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

Czytaj więcej na temat bezpiecznego opalania

Jak bezpiecznie się opalać: Ochrona przed słońcem

Filtry mineralne i chemiczne

Bibliografia

1. Olek-Hrab K, Hawrylak A, Czarnecka-OperaczM. Wybrane zagadnienia z zakresu starzenia się skóry. Post Dermatol Alergol 2008, 25(5): 226-234.
2. Wolska H.: Fototerapia (UV) w dermatologii, s. 3-15, Czelej Sp. z o.o, Lublin 2006. 5. Ostrowska E.: Be
3. Gliwa E,Goździalska A,Jaśkiewicz J.Wpływ promieniowania UV na skórę. [w:] Współczesne kierunki w medycynie prewencyjnej. Goździalska A, Jaśkiewicz J (red). KAAFM, Kraków 2013: 93-101. 
4. Liebel F. i  in., Irradiation of skin with visible light in – duces reactive oxygen species and matrix-degrading en – zymes, „Journal of Investigative Dermatology”, 2012, nr 132(7), s. 1901-1907. 
5. Agar NS, Halliday GM, Barnetson RS, et al. The basal layer in human squamous tumors harbors more UVA than UVB fingerprint mutations: a role for UVA in human skin carcinogenesis. Proc Natl Acad Sci U S A 2004, 101: 4954-4959. 
6.  Ma Y., Yoo J., History of sunscreen: An updated view, „Journal of Cosmetic Dermatology”, 2021, nr  20(4), s. 1044-1049.
7. Maarouf M. i  in., Skin cancer epidemiology and sun protection behaviors among Native Americans, „Journal of Drugs in Dermatology”, 2019, nr 18(5), s. 420-423. 
8. Mahmoud B.H. i  in., Impact of longwavelength UVA and visible light on melanocompetent skin, „Journal of Investigative Dermatology”, 2010, nr  130(8), s.  2092- 2097. 
9. BrashDE.Rolesofthe transcriptionfactorp53inkeratinocyte carcinomas. Br J Dermatol 2006, 154: 8-10. 
10. Dana A., Promieniowanie ultrafi oletowe jako czynnik indukujący zewnątrzpochodne starzenie się skóry, Polish Journal of Cosmetology 2012, 15 (3).