Autorka artykułu:  mgr farm. Małgorzata Pytlik

1. Najczęstsze choroby jelit

Choroby jelit stanowią poważny problem zdrowotny, który dotyka miliony ludzi na całym świecie. Zrozumienie, jakie są najczęstsze choroby jelit, ich objawy oraz metody leczenia, jest kluczowe dla poprawy jakości życia pacjentów zmagających się z tymi schorzeniami. W tym artykule przedstawimy przegląd najczęściej występujących chorób jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół jelita drażliwego (IBS) oraz choroba uchyłkowa, koncentrując się na ich nazwach, objawach oraz leczeniu chorób jelit.

2. Choroba Leśniowskiego-Crohna: objawy i leczenie

Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekła choroba zapalna jelit, która może obejmować dowolną część przewodu pokarmowego, od ust po odbyt. Jest to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym, w którym układ odpornościowy atakuje własne tkanki, powodując przewlekły stan zapalny.

Objawy

Objawy tej choroby są zróżnicowane i mogą obejmować przewlekłe bóle brzucha, biegunkę, utratę masy ciała oraz zmęczenie. Niekiedy choroba prowadzi do bardziej poważnych powikłań, takich jak zwężenia jelit, przetoki, ropnie, a nawet perforacja jelita. Objawy mogą się nasilać i ustępować w cyklach, co utrudnia codzienne funkcjonowanie pacjentów.

Leczenie

Leczenie chorób jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, zazwyczaj obejmuje terapię farmakologiczną, w tym stosowanie leków przeciwzapalnych, immunosupresyjnych oraz biologicznych. Celem terapii jest złagodzenie objawów, opanowanie stanu zapalnego oraz utrzymanie choroby w stanie remisji. Leki biologiczne, które celują w specyficzne białka zapalne, zrewolucjonizowały leczenie tej choroby, umożliwiając skuteczniejsze kontrolowanie stanu zapalnego i zmniejszenie liczby nawrotów.

W niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna, aby usunąć zmienione chorobowo fragmenty jelit lub leczyć powikłania, takie jak przetoki, ropnie czy zwężenia jelit. Choć operacja może przynieść ulgę i poprawę jakości życia, choroba Leśniowskiego-Crohna ma tendencję do nawracania, co oznacza, że pacjenci często potrzebują dalszej opieki medycznej i monitorowania. Długoterminowe zarządzanie chorobą wymaga kompleksowego podejścia, w tym odpowiedniej diety, wsparcia psychologicznego oraz regularnych wizyt u specjalisty, aby skutecznie kontrolować objawy i zapobiegać powikłaniom.

3. Zespół jelita drażliwego (IBS): diagnoza i zarządzanie objawami

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób jelitowych, dotykającą miliony osób na całym świecie. Jest to przewlekłe schorzenie funkcjonalne, które może znacznie obniżać jakość życia pacjentów.

Objawy

Charakterystyczne objawy IBS obejmują nawracające bóle brzucha, wzdęcia, biegunki lub zaparcia, a często także uczucie niepełnego wypróżnienia. Ponieważ IBS jest chorobą o nieznanej przyczynie, diagnoza opiera się głównie na wykluczeniu innych poważnych schorzeń jelitowych, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy celiakia. W diagnostyce często stosuje się kryteria rzymskie, które pomagają lekarzom zidentyfikować IBS na podstawie specyficznych objawów.

Leczenie IBS

Leczenie chorób jelit, takich jak IBS, koncentruje się przede wszystkim na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjentów. Ponieważ objawy mogą być wywoływane przez różne czynniki, zarządzanie IBS wymaga zindywidualizowanego podejścia. Ważnym elementem terapii jest zmiana diety – pacjenci często korzystają z diety FODMAP, która polega na ograniczeniu spożycia fermentujących węglowodanów mogących nasilać objawy. Oprócz diety, leczenie może obejmować stosowanie leków rozkurczowych, które łagodzą skurcze jelit, probiotyków wspierających zdrową mikroflorę jelitową oraz, w niektórych przypadkach, leków psychotropowych. Leki psychotropowe, takie jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne lub SSRI, mogą być pomocne, szczególnie gdy pacjent doświadcza silnego stresu, lęku lub depresji, które mogą nasilać objawy IBS.

Zarządzanie stresem odgrywa również kluczową rolę w terapii IBS, ponieważ istnieje ścisły związek między funkcjonowaniem jelit a stanem psychicznym. Techniki relaksacyjne, terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz regularna aktywność fizyczna mogą znacząco zmniejszyć nasilenie objawów i poprawić jakość życia pacjentów. Ponieważ IBS jest chorobą przewlekłą, pacjenci często muszą nauczyć się, jak radzić sobie z objawami na co dzień, co może wymagać wsparcia specjalistów, takich jak dietetycy, psycholodzy i gastroenterolodzy. Długoterminowe zarządzanie IBS to proces wymagający cierpliwości i gotowości do wprowadzania zmian w stylu życia oraz modyfikacji terapii w odpowiedzi na zmieniający się stan zdrowia.

4. Choroba uchyłkowa: profilaktyka i leczenie

Choroba uchyłkowa, znana również jako uchyłkowatość, jest schorzeniem, w którym w ścianie jelita grubego tworzą się małe, workowate wypukłości zwane uchyłkami. Uchyłki te mogą pojawiać się z wiekiem, szczególnie u osób powyżej 40. roku życia, i są związane z dietą ubogą w błonnik oraz siedzącym trybem życia. Choć sama obecność uchyłków często nie powoduje objawów i jest wykrywana przypadkowo podczas badań obrazowych, mogą one prowadzić do powikłań, gdy dojdzie do ich zapalenia – stanu znanego jako zapalenie uchyłków.

Objawy

Zapalenie uchyłków może objawiać się silnym bólem brzucha, najczęściej zlokalizowanym w lewej dolnej części, gorączką, nudnościami, a także zmianami w rytmie wypróżnień – od biegunek po zaparcia. W bardziej poważnych przypadkach może dojść do perforacji jelita, ropnia, przetoki lub niedrożności jelit, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Leczenie choroby uchyłkowej

Leczenie chorób jelit, takich jak choroba uchyłkowa, zazwyczaj zaczyna się od modyfikacji diety, która jest kluczowa w zapobieganiu powstawaniu nowych uchyłków i łagodzeniu objawów. Dieta bogata w błonnik, pochodzący z owoców, warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych i nasion, pomaga w regulacji pracy jelit oraz zmniejsza ryzyko zaparć, które mogą prowadzić do zwiększonego ciśnienia w jelitach i tworzenia się uchyłków. Ważne jest również picie odpowiedniej ilości wody, aby błonnik mógł skutecznie wspierać perystaltykę jelit.

W przypadku zapalenia uchyłków, leczenie farmakologiczne obejmuje zazwyczaj antybiotyki, które pomagają zwalczać infekcję i zmniejszać stan zapalny. W zależności od nasilenia objawów, pacjenci mogą być leczeni ambulatoryjnie lub, w cięższych przypadkach, hospitalizowani, aby monitorować stan zdrowia i zapobiegać powikłaniom. W sytuacjach, gdy zapalenie uchyłków nawraca lub występują powikłania, takie jak perforacja jelita, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Operacja polega na usunięciu dotkniętego odcinka jelita, aby zapobiec dalszym problemom.

Profilaktyka

Profilaktyka choroby uchyłkowej opiera się nie tylko na diecie, ale także na prowadzeniu aktywnego trybu życia, który wspiera zdrowie jelit, oraz regularnych badaniach kontrolnych, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka. Wczesne wykrycie zmian uchyłkowych i wdrożenie odpowiednich interwencji dietetycznych oraz terapeutycznych może znacznie zmniejszyć ryzyko powikłań i poprawić jakość życia pacjentów z chorobą uchyłkową.

5. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego: objawy i opcje leczenia

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to kolejna przewlekła choroba zapalna jelit, która dotyczy głównie jelita grubego i odbytnicy.

Objawy

Objawy obejmują krwawienia z odbytu, biegunkę z domieszką krwi, ból brzucha i nagłą potrzebę wypróżnienia. W zaawansowanych przypadkach objawy te mogą prowadzić do znacznego pogorszenia jakości życia, powodując utratę masy ciała, zmęczenie i niedobory żywieniowe.

Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Leczenie chorób jelit, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zazwyczaj obejmuje stosowanie leków przeciwzapalnych, takich jak aminosalicylany, kortykosteroidy oraz leki immunosupresyjne. Nowoczesne terapie biologiczne, skierowane przeciwko specyficznym cząsteczkom zapalnym, mogą również być skuteczne u pacjentów, u których tradycyjne leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów. W przypadkach opornych na leczenie farmakologiczne, pacjenci mogą wymagać operacji usunięcia części lub całości jelita grubego, co może wiązać się z koniecznością wyłonienia stomii lub utworzenia zbiornika jelitowego, co jest poważnym i trudnym do zaakceptowania krokiem, ale często niezbędnym dla ratowania zdrowia i życia pacjenta.

6. Celiakia: diagnoza i leczenie dietetyczne

Celiakia to autoimmunologiczna choroba jelit, w której spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego.

Objawy

Objawy celiakii mogą obejmować biegunkę, wzdęcia, bóle brzucha oraz utratę masy ciała. W niektórych przypadkach celiakia może również prowadzić do mniej typowych objawów, takich jak anemia, osteoporoza, a nawet problemy neurologiczne wynikające z niedoborów witamin.

Leczenie  celiakii

Leczenie chorób jelit w przypadku celiakii jest jednoznaczne – polega na całkowitym wyeliminowaniu glutenu z diety. Ścisła dieta bezglutenowa pozwala na odbudowę uszkodzonej błony śluzowej jelit i zapobiega nawrotom objawów. Warto podkreślić, że nawet śladowe ilości glutenu mogą wywołać reakcję autoimmunologiczną, dlatego pacjenci muszą być szczególnie ostrożni w doborze produktów spożywczych. Edukacja pacjenta oraz regularne konsultacje z dietetykiem są kluczowe dla skutecznego zarządzania celiakią i zapobiegania powikłaniom związanym z niedoborami składników odżywczych.

7. Zespół złego wchłaniania: przyczyny i terapie

Zespół złego wchłaniania to stan, w którym jelita nie są w stanie prawidłowo wchłaniać składników odżywczych z pożywienia, co prowadzi do niedoborów witamin i minerałów oraz objawów takich jak biegunka, utrata masy ciała i zmęczenie. W cięższych przypadkach zespół złego wchłaniania może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, takich jak osteoporoza, anemia czy osłabienie układu odpornościowego.

Leczenie chorób jelit, które prowadzą do złego wchłaniania, koncentruje się na identyfikacji i leczeniu pierwotnej przyczyny problemu, która może obejmować celiakię, przewlekłe zapalenie trzustki lub choroby zapalne jelit. W leczeniu często stosuje się suplementację witamin i minerałów oraz odpowiednio dostosowaną dietę, aby zapobiec dalszym niedoborom i wspierać procesy regeneracyjne jelit.

8. Polipy jelita grubego: wykrywanie i prewencja nowotworów

Polipy jelita grubego to zmiany przednowotworowe, które mogą rozwijać się w błonie śluzowej jelita. Choć większość polipów jest łagodna, niektóre mogą z czasem przekształcić się w raka jelita grubego, co czyni je istotnym celem profilaktyki onkologicznej. Regularne badania przesiewowe, takie jak kolonoskopia, są kluczowe w wykrywaniu polipów na wczesnym etapie, kiedy ich usunięcie jest proste i skutecznie eliminuje ryzyko ich złośliwej transformacji.

Leczenie polipów jelita grubego

Leczenie chorób jelit związanych z polipami zazwyczaj polega na ich usunięciu podczas kolonoskopii, co znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworu. Profilaktyka, w tym zmiany w diecie i stylu życia, odgrywa również ważną rolę w zapobieganiu powstawaniu polipów. Dieta bogata w błonnik, ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych oraz regularna aktywność fizyczna mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka powstawania polipów, a tym samym raka jelita grubego. Wczesne wykrycie i usunięcie polipów jest jednym z najskuteczniejszych sposobów prewencji nowotworów jelita grubego, dlatego edukacja i świadomość na temat regularnych badań przesiewowych są niezwykle ważne.

9. Wczesne wykrywanie i leczenie chorób jelit 

Wczesne wykrywanie i leczenie chorób jelit jest ważne dla zapobiegania poważnym powikłaniom i poprawy jakości życia pacjentów. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z chorobą Leśniowskiego-Crohna, zespołem jelita drażliwego, czy inną chorobą jelit, szybkie rozpoznanie i odpowiednie leczenie mogą znacząco wpłynąć na skuteczność terapii. Warto więc regularnie konsultować się ze specjalistami i monitorować wszelkie niepokojące objawy, aby jak najszybciej rozpocząć leczenie chorób jelit i uniknąć ich eskalacji.

Czytaj więcej na blogu

Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy i leczenie

Choroby jelit po antybiotykoterapii – przyczyny i leczenie

Jak kolagen wspiera zdrowie stawów i ich ruchomość?

Jak poprawić jakość snu? Melatonina i skuteczne metody na zdrowy sen

Bibliografia:

1. Degowska   M.,   Pawlik   M.,   Rydzewska   G.:  Manifestacja pozajelitowa i powikłania choroby Leśniowskiego-Crohna.W:   Rydzewska   G.,   Malecka-   Panas   E.:  Choroba Leśniowskiego-Crohna-   100   lat   diagnostyki   i   terapii,  Wydawnictwo   Medyczne Termedia, Poznań 2008, s. 23-36.
2. Foster J.A., Rinaman L., Cryan J.F., Stress & the gut-brain axis: Regulation by the microbiome, Neurobiology of Stress 7 (2017) 124e136.
3. Wang L., Alammar N., Singh R. i wsp., Gut Microbial Dysbiosis in the Irritable Bowel Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Case-Control Studies, Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics Volume 120, Issue 4, April 2020, Pages 565-586.
4. Canakis A, Haroon M, Weber HC. Irritable bowel syndrome and gut microbiota. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. (2020) 27 (1): 28-35. doi:10.1097/MED.0000000000000523.
5. Elena FVerdu, Detlef Schuppan, Co- factors, Microbes and Immunogenetics in Celiac Disease to Guide Novel Approches for Diagnosis and Treament, Gastoenterology. 2021 Nov; 161(5):1395-1411.e4. doi:10.1053/j.gastro.2021.08.016.Epuc 2021 Aug 17.
6. Hull A.: Nutritional prevention of colorectal cancer.  Proceedings of the Nutrition Society, 2020, 1-6.
7. Kałędkiewicz E., Doboszyńska A.: Dietoprofilaktyka raka jelita grubego. Onkologia w Praktyce Klinicznej 2012, 8(5), 171–177.