Autorka artykułu: mgr farmacji Natalia Nierychło

Jak odróżnić IBS od innych chorób przewodu pokarmowego?

Zespół jelita drażliwego (z ang. irritable bowel syndrome, IBS) to czynnościowe zaburzenie w funkcjonowaniu jelita cienkiego i grubego. Ma charakter przewlekły i nawracający, co znacznie pogarsza jakość życia cierpiących na nie pacjentów. Na IBS cierpi 1-20% populacji krajów wysokorozwiniętych. Prawie 2 razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, a szczyt zachorowań pada na 3 i 4 dekadę życia.

Objawy IBS są niespecyficzne, przez co bardzo łatwo o pomylenie go z innymi schorzeniami przewodu pokarmowego. Mowa tu o bólu brzucha, wzdęciach, zmianach w jakości i częstości wypróżnień i w zależności od postaci – biegunce i/lub zaparciach. Jak więc prawidłowo rozpoznać IBS?

W 2016 roku eksperci opublikowali najnowsze kryteria diagnostyczne schorzeń układu pokarmowego znane jako Kryteria Rzymskie IV. Według nich IBS charakteryzuje się nawracającym bólem brzucha przynajmniej raz w tygodniu przez 3 miesiące. Dodatkowo ból ten związany jest co najmniej z dwiema z wymienionych przyczyn: z samym wypróżnieniem, ze zmianami w częstości wypróżnień lub ze zmianami konsystencji. Te objawy muszą się utrzymywać przez przynajmniej 6 miesięcy. Wówczas mamy pewność, że mówimy o zespole jelita drażliwego.

Pomimo bardzo specyficznych kryteriów diagnostycznych nie mamy badania, które mogłoby potwierdzić IBS. Może to prowadzić do lat bez właściwej diagnozy. Więcej na temat IBS znajdziesz w naszym poprzednim artykule.

SIBO

Jedną z chorób, która jest często mylona z IBS jest SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (z ang. small intestine bacterial overgrowth). Jest to schorzenie spowodowane nadmierną liczbą bakterii w jelicie cienkim, które normalnie zawiera stosunkowo niewielką ilość drobnoustrojów. Mowa tu głównie o szczepach Streptococcus, Staphylococcus, Lactobacillus, Bacteroides, Escherichia, Klebsiella i Proteus.

Objawy SIBO zależą od nasilenia przerostu bakteryjnego i różnią się pomiędzy pacjentami. Podstawowym z nich jest nadmierna produkcja gazów spowodowana zwiększonym procesem fermentacji węglowodanów przez bakterie. Prowadzi ona do silnych wzdęć, dyskomfortu, a nawet bólu. Ponadto pacjenci z SIBO skarżą się często na zaburzenia trawienia, biegunkę, gazy, niestrawność oraz odbijanie.

Ze względu na zaburzenia pracy jelit, a co za tym idzie – wchłaniania substancji odżywczych z pokarmu, nieleczone SIBO może doprowadzić do niedoborów żywieniowych, witamin oraz minerałów często prowadząc do anemii.

Jak odróżnić SIBO od IBS?

SIBO można wykryć dzięki testowi na poziom gazów w wydychanym powietrzu. Pacjentowi podaje się laktulozę lub glukozę, które w obecności nadmiaru bakterii w jelicie są fermentowane. W wyniku tego procesu wydziela się wodór oraz metan, które są usuwane przez drogi oddechowe. Te dwa gazy nie występują fizjologicznie w naszym organizmie, więc jest to jasny sygnał o przeroście bakteryjnym.

Co ciekawe, wykrycie SIBO nie wyklucza współistnienia z nim zespołu IBS. Według metaanalizy z 2020 roku SIBO jest bardzo rozpowszechnione u pacjentów z IBS – aż 31% z nich cierpi na oba schorzenia. SIBO częściej dotyczy osób z zaparciową postacią zespołu jelita drażliwego.

IMO

Kolejnym schorzeniem przewodu pokarmowego, które łatwo pomylić z IBS oraz SIBO jest IMO. Jest to zespół rozrostu metanogenów w jelitach (z ang. intestinal methanogen overgrowth). Kiedyś IMO było zwane SIBO metanowym, jednak dziś wiemy o tym, że jest to odrębny stan chorobowy.

Podstawową różnicą między SIBO a IMO jest czynnik powodujący objawy. W SIBO są to bakterie, zaś w IMO – metanogeny, które są archeonami (jednokomórkowymi organizmami innymi od bakterii). Przerost w IMO i SIBO różni się również umiejscowieniem – w SIBO to zawsze jelito cienkie, w IMO może być w jelicie cienkim, grubym lub w obu naraz.

Objawy IMO to głównie wzdęcia oraz zaparcie, a także zaburzenia motoryki jelita oraz bóle brzucha. Są to jednak niespecyficzne objawy, które mogą również dotyczyć pacjentów z SIBO i IBS.

Jak odróżnić IMO od IBS i SIBO?

Niektóre urządzenia do pomiaru gazów w wydychanym powietrzu umożliwiają na dokładne określenie ilości każdego z nich. Jeśli pomiar wykaże stężenie metanu powyżej 10 ppm (parts per million), wówczas mamy dowód na przerost metanogenów w jelicie.

Podobnie jak w przypadku SIBO, IMO może współwystępować z IBS, w szczególności postacią zaparciową. Zdarza się tak u od 5 do 25% pacjentów.

Nieswoiste zapalenie jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna i zespół jelita wrzodziejącego)

Podobnie jak w przypadku IBS w ostatnich latach w krajach rozwiniętych obserwuje się wzrost częstości zachorowań na nieswoiste zapalenie jelit. Mowa tu o takich chorobach, jak choroba Leśniowskiego-Crohna i zespół jelita wrzodziejącego. Charakteryzują się one momentami remisji i zaostrzeń choroby, na które wpływ mają styl życia pacjenta, stres, stan psychiczny, czynniki środowiskowe i genetyczne.

Objawy charakteryzujące nieswoistą zapalną chorobę jelit to m.in.: nawracająca biegunka (czasem z domieszką krwi), bóle brzucha, nudności, utrata masy ciała. Mogą one prowadzić do niedoborów żywieniowych oraz anemii.

Jak odróżnić nieswoiste zapalenie jelit od IBS?

Pomimo tego, że nieswoiste zapalenie jelit i postać biegunkowa IBS mają wiele cech wspólnych, posiadamy narzędzia umożliwiające ich odróżnienie. Przy pierwszym z nich możemy zaobserwować zmiany w morfologii krwi (przyspieszone OB) i zwiększone stężenie CRP w osoczu. Dodatkowo nieswoiste zapalenia jelit wiążą się z objawami ogólnego stanu zapalnego w organizmie – stanem podgorączkowym i gorączką.

Diagnozowanie schorzeń przewodu pokarmowego jest trudne i czasochłonne. Jednak warto poświęcić swój czas, zaufać lekarzom i dietetykom, aby mogli dokładnie przeanalizować sytuację. Tylko wtedy możemy liczyć na dobrze dopasowane leczenie, które zmniejszy nieprzyjemne objawy i poprawi jakość naszego życia.

Bibliografia

Jabłkowski, Maciej, Jolanta Białkowska-Warzecha, and Aleksandra Jabłkowska. „Zespół rozrostu bakteryjnego–SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych?.” Lekarz POZ 8.1 (2022).

Banaszak, Michalina, et al. „Association between Gut Dysbiosis and the Occurrence of SIBO, LIBO, SIFO and IMO.” Microorganisms 11.3 (2023): 573.

Takakura, Will, and Mark Pimentel. „Small intestinal bacterial overgrowth and irritable bowel syndrome–an update.” Frontiers in psychiatry 11 (2020): 664.

Gandhi, Arjun, et al. „Methane positive small intestinal bacterial overgrowth in inflammatory bowel disease and irritable bowel syndrome: A systematic review and meta-analysis.” Gut Microbes 13.1 (2021): 1933313.

ZAWADZKA, PATRYCJA. „Nieswoiste zapalenia jelit–wczoraj i dziś.” Nowiny Lekarskie 75.5 (2006): 480-485.