1. Insulinooporność: Przyczyna cukrzycy typu 2. Czy dotyczy także Ciebie? Sprawdź, jak z nią walczyć i chronić się przed cukrzycą.

Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu (mięśniowe, tłuszczowe i wątrobowe) stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny. Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę, który umożliwia transport glukozy z krwi do wnętrza komórek, gdzie jest ona wykorzystywana jako źródło energii. W insulinooporności, komórki „ignorują” insulinę, co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi (hiperglikemia), ponieważ glukoza nie jest efektywnie transportowana do komórek. Trzustka, starając się sprostać tej sytuacji, produkuje coraz więcej insuliny (hiperinsulinemia). Początkowo, zwiększona produkcja insuliny może maskować insulinooporność i utrzymywać prawidłowy poziom cukru we krwi. Jednak z czasem, trzustka może ulec wyczerpaniu i nie być w stanie produkować wystarczającej ilości insuliny, co prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2. Insulinooporność jest kluczowym czynnikiem w rozwoju cukrzycy typu 2, ale może również prowadzić do innych problemów zdrowotnych, takich jak otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroby serca i zespół metaboliczny.

2. Przyczyny insulinooporności

Insulinooporność jest złożonym problemem, który rozwija się na skutek interakcji czynników genetycznych i środowiskowych. Do głównych przyczyn insulinooporności należą:

• Otyłość, a szczególnie otyłość brzuszna: nadmiar tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha, prowadzi do stanu zapalnego w organizmie. Stan zapalny upośledza działanie receptorów insulinowych na komórkach, zmniejszając ich wrażliwość na insulinę.
• Nadmiar spożywanych kalorii: spożywanie większej ilości kalorii, niż organizm potrzebuje, prowadzi do odkładania się nadmiaru energii w postaci tłuszczu, co z kolei nasila insulinooporność.
• Niezdrowa dieta: dieta bogata w cukry proste (np. Słodycze, napoje gazowane), tłuszcze nasycone (np. Czerwone mięso, przetworzone produkty) i węglowodany rafinowane (np. Białe pieczywo) sprzyja insulinooporności.
• Brak aktywności fizycznej: siedzący tryb życia zmniejsza wrażliwość komórek na insulinę. Regularna aktywność fizyczna poprawia insulinowrażliwość i pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi.
• Predyspozycje genetyczne: jeśli ktoś z rodziny choruje na cukrzycę typu 2 lub insulinooporność, ryzyko wystąpienia tego problemu jest większe.

Niektóre choroby i leki: niektóre choroby (np. Zespół policystycznych jajników) i leki (np. Sterydy) mogą zwiększać ryzyko insulinooporności.

3. Objawy insulinooporności – „cichy zabójca”

Insulinooporność, ze względu na swój często bezobjawowy przebieg, jest niezwykle podstępna. To właśnie dlatego tak wiele osób nie zdaje sobie sprawy z jej istnienia, aż do momentu, w którym pojawią się poważne konsekwencje, takie jak cukrzyca typu 2. Cukrzyca typu 2 rozwija się latami, a insulinooporność może być jej przyczyną. Nieleczona insulinooporność prowadzi też do wielu innych problemów zdrowotnych. Warto zaznaczyć, że brak specyficznych objawów nie oznacza, że w organizmie nie zachodzą niekorzystne zmiany. Wręcz przeciwnie, insulinooporność, nawet bezobjawowa, sieje spustoszenie w naszym organizmie. Dlatego tak istotne jest, aby być świadomym czynników ryzyka i regularnie wykonywać badania kontrolne.

4. Sygnały ostrzegawcze, których nie należy ignorować

Mimo że insulinooporność często przebiega bez wyraźnych objawów, istnieją pewne sygnały, które mogą sugerować jej obecność. Ich wystąpienie powinno skłonić nas do większej czujności i konsultacji z lekarzem.

• Trudności z utratą wagi lub nadwaga, szczególnie w okolicy brzucha: insulinooporność utrudnia spalanie tłuszczu, a jednocześnie sprzyja jego odkładaniu się w okolicy brzucha. To dlatego osoby z insulinoopornością często mają problem z pozbyciem się nadwagi, nawet stosując dietę i ćwiczenia. Zatem trudności z utratą wagi, szczególnie w okolicy brzucha, mogą być jednym z pierwszych sygnałów, że w organizmie rozwija się insulinooporność.
• Senność po posiłkach, szczególnie po spożyciu węglowodanów: insulinooporność powoduje, że organizm ma trudności z przetwarzaniem glukozy, co prowadzi do nagłych skoków i spadków poziomu cukru we krwi. Te wahania mogą powodować uczucie senności i zmęczenia po posiłkach, zwłaszcza po spożyciu węglowodanów.
• Częste uczucie głodu, nawet po posiłku: insulinooporność może zaburzać uczucie sytości. Oznacza to, że nawet po spożyciu posiłku, osoba z insulinoopornością może odczuwać głód i potrzebę sięgnięcia po kolejną przekąskę.
• Problemy z koncentracją i pamięcią: wysoki poziom cukru we krwi, który często towarzyszy insulinooporności, może negatywnie wpływać na funkcje poznawcze, takie jak koncentracja i pamięć. Osoby z insulinoopornością mogą mieć trudności z skupieniem się, zapamiętywaniem informacji i ogólnym funkcjonowaniem intelektualnym.
• Zmiany skórne, takie jak rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans): rogowacenie ciemne to charakterystyczna zmiana skórna, która często występuje u osób z insulinoopornością. Objawia się ciemnymi, aksamitnymi plamami, które pojawiają się najczęściej na karku, pod pachami i w pachwinach.
• Podwyższony poziom trójglicerydów i niski poziom cholesterolu hdl: insulinooporność często współwystępuje z zaburzeniami lipidowymi. Oznacza to, że osoby z insulinoopornością mogą mieć podwyższony poziom trójglicerydów (tłuszczów) we krwi oraz niski poziom cholesterolu hdl, który jest uważany za „dobry” cholesterol.
• Nadciśnienie tętnicze: insulinooporność może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi. Z tego powodu u osób z insulinoopornością często obserwuje się nadciśnienie tętnicze, które z kolei zwiększa ryzyko rozwoju chorób serca i udaru mózgu.

5. Jak sprawdzić, czy mam insulinooporność?

Wczesne wykrycie insulinooporności jest kluczowe dla zapobiegania rozwojowi cukrzycy typu 2 i innych powikłań. Istnieje kilka metod diagnostycznych, które pozwalają na ocenę wrażliwości organizmu na insulinę.

Badanie poziomu cukru we krwi na czczo

To najprostsze i najczęściej wykonywane badanie, które pozwala na ocenę poziomu glukozy we krwi po nocnym odpoczynku.

Test tolerancji glukozy (OGTT)

To badanie polega na wypiciu roztworu glukozy, a następnie mierzeniu poziomu cukru we krwi w określonych odstępach czasu. Pozwala to na ocenę, jak organizm radzi sobie z przyswajaniem glukozy.

Pomiar poziomu insuliny na czczo

Wysoki poziom insuliny na czczo może sugerować insulinooporność.

Wskaźnik HOMA-IR

To badanie pozwala na ocenę insulinooporności na podstawie poziomu glukozy i insuliny na czczo.

Klamra euglikemiczno-hiperinsulinemiczna

To „złoty standard” w diagnostyce insulinooporności, ale jest to badanie inwazyjne i kosztowne, dlatego wykonuje się je rzadziej.

Warto pamiętać, że interpretacja wyników badań powinna być przeprowadzona przez lekarza, który weźmie pod uwagę również inne czynniki, takie jak wywiad medyczny i stan zdrowia pacjenta.

6. Jakie mogą być powikłania insulinooporności?

Insulinooporność może prowadzić do zaburzeń metabolizmu składników odżywczych. Z tego powodu staje się czynnikiem ryzyka rozwoju np.:

• cukrzycy typu II;
• niektórych nowotworów, m.in. raka piersi, endometrium i trzustki;
• nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca;
• zespołu policystycznych jajników.

7. Jak walczyć z insulinoopornością i uchronić się przed cukrzycą?

Walka z insulinoopornością wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje zmianę stylu życia, a w niektórych przypadkach również leczenie farmakologiczne.

• Zdrowa dieta: dieta odgrywa kluczową rolę w leczeniu insulinooporności. Powinna być bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko i zdrowe tłuszcze. Należy ograniczyć spożycie cukrów prostych, tłuszczów nasyconych i przetworzonej żywności.
• Regularna aktywność fizyczna: ćwiczenia fizyczne poprawiają wrażliwość komórek na insulinę i pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała.
• Redukcja masy ciała: utrata nawet niewielkiej ilości kilogramów może przynieść znaczące korzyści w kontroli insulinooporności.
• Farmakoterapia: w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków, które poprawiają wrażliwość komórek na insulinę lub zmniejszają produkcję glukozy w wątrobie.

Suplementacja: niektóre suplementy diety, takie jak chrom, magnez czy kwas alfa-liponowy, mogą wspomagać działanie insuliny. Jednak przed rozpoczęciem suplementacji, należy skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

8. Insulinooporność a cukrzyca typu 2 – warto wiedzieć!

Insulinooporność jest kluczowym czynnikiem w rozwoju cukrzycy typu 2. Wczesne rozpoznanie insulinooporności i wdrożenie odpowiednich działań, takich jak zmiana stylu życia, może pomóc w zapobieganiu rozwojowi cukrzycy typu 2 i innych poważnych problemów zdrowotnych. Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie i leczenie insulinooporności to inwestycja w Twoje zdrowie i dobre samopoczucie.

Czytaj więcej na blogu

Choroby serca i układu krążenia. Jak im zapobiec i żyć długo w zdrowiu?

Cukrzyca – objawy, rodzaje, leczenie i jak jej zapobiegać

Berberyna – co to jest i jakie ma właściwości? Naturalne wsparcie metabolizmu

AZS w różnych porach roku – jak zmienia się skóra atopowa?

Jak stres wpływa na zdrowie jelit i może przyczyniać się do wypadania włosów?

Bakterie w jelitach – jak wpływają na nasz nastrój i zdrowie psychiczne?

Objawy skórne jako wskaźnik chorób jelit

Kolagen rybi jako wsparcie dla zdrowia włosów, skóry i paznokci

Jaki lekarz zajmuje się leczeniem chorób jelit?

Bibliografia:

1. DeFronzo, R.A. (2009). From the triumvirate to the ominous octet: a new conceptual framework for the pathogenesis of type 2 diabetes mellitus. Diabetes, 58(4), 773-795.
2. Czupryniak L. i in., Insulinooporność w pytaniach i odpowiedziach. Insulinooporność jako pseudochoroba – powszechny problem w gabinecie diabetologa i endokrynologa, „Medycyna Praktyczna” 2022, nr 1, s. 88–100.
3. Samuel, V.T., Shulman, G.I. (2018). Mechanisms of insulin resistance: a role for the innate immune system. Nature Reviews Endocrinology, 14(10), 545-561.
4. Kahn, S.E., Hull, R.L., Utzschneider, K.M. (2006). Mechanisms for the pathogenesis of type 2 diabetes mellitus. Annals of Internal Medicine, 145(4), 242-250.
5. Saltiel, A.R. (2000). New perspectives into the molecular pathogenesis of type 2 diabetes. Cell, 100(6), 667-679.
6. Czech, M.P. (2017). Insulin resistance and the metabolic syndrome. The Journal of Clinical Investigation, 127(10), 3555-3563.
7. Polonsky, W.H. (2012). The psychological burden of diabetes. Diabetes Care, 35(Supplement_1), S100-S109.
8. American Diabetes Association. (2023). Standards of medical care in diabetes—2023. Diabetes Care, 46(Suppl. 1), S1-S154.
9. World Health Organization. (2019). Global report on diabetes. World Health Organization.
10. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. (n.d.). Insulin resistance. National Institutes of Health.
11. Mayo Clinic. (n.d.). Insulin resistance. Mayo Foundation for Medical Education and Research.
12. Sutkowska E., Jak prawidłowo rozpoznać insulinooporność – czy i jak leczyć?, „Medycyna po Dyplomie” 2017, nr 5.