1. Cukrzyca typu 2: Czy to już epidemia XXI wieku? Jak rozpoznać i skutecznie leczyć „cichego zabójcę”

Cukrzyca typu 2 to przewlekła choroba metaboliczna, która dotyka coraz więcej osób na całym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) bije na alarm, określając cukrzycę typu 2 mianem „epidemii XXI wieku”. Szacuje się, że do 2030 roku cukrzyca typu 2 stanie się siódmą najczęstszą przyczyną zgonu na świecie, co podkreśla jej globalny wpływ i powagę. Dynamiczny wzrost zachorowań jest szczególnie niepokojący, ponieważ cukrzyca typu 2 często rozwija się latami, nie dając jednoznacznych objawów, przez co bywa nazywana „cichym zabójcą”. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie są kluczowe dla uniknięcia poważnych powikłań, takich jak choroby serca, udar mózgu, uszkodzenie nerek czy utrata wzroku. Dlatego tak ważne jest podnoszenie świadomości na temat cukrzycy typu 2, jej przyczyn, objawów oraz możliwości profilaktyki i leczenia.

2. Cukrzyca typu 2: przyczyny

Cukrzyca typu 2 jest złożoną chorobą, która rozwija się na skutek interakcji czynników genetycznych i środowiskowych. Kluczową rolę odgrywa insulinooporność, czyli stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny – hormonu produkowanego przez trzustkę, który umożliwia transport glukozy z krwi do komórek, gdzie jest ona wykorzystywana jako źródło energii. W początkowych fazach choroby trzustka próbuje kompensować insulinooporność, produkując coraz więcej insuliny. Z czasem jednak trzustka może ulec wyczerpaniu i nie być w stanie produkować wystarczającej ilości insuliny, co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii.   

Do głównych czynników ryzyka cukrzycy typu 2 należą:

• Nadwaga i otyłość: nadmiar tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha, zwiększa oporność na insulinę.
• Brak aktywności fizycznej: siedzący tryb życia sprzyja rozwojowi insulinooporności.
• Niezdrowa dieta: dieta bogata w cukry proste (np. słodycze, napoje gazowane), tłuszcze nasycone (np. czerwone mięso, przetworzone produkty) i węglowodany rafinowane (np. białe pieczywo) zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2.
• Wiek: ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 wzrasta z wiekiem, co jest związane z naturalnym zmniejszaniem się wrażliwości tkanek na insulinę oraz zmianami w stylu życia.
• Predyspozycje genetyczne: jeśli ktoś z rodziny (rodzice, dziadkowie, rodzeństwo) choruje na cukrzycę typu 2, ryzyko zachorowania jest większe.

3. Cukrzyca typu 2: objawy

Cukrzyca typu 2 często rozwija się powoli i podstępnie, przez wiele lat nie dając żadnych, lub dając bardzo subtelne objawy. Wiele osób z cukrzycą typu 2 nie jest świadomych swojej choroby, co opóźnia rozpoznanie i leczenie, zwiększając ryzyko powikłań. Dlatego tak ważne jest regularne badanie poziomu cukru we krwi, szczególnie u osób z czynnikami ryzyka.

Do najczęstszych objawów cukrzycy typu 2 należą:

• Częste oddawanie moczu: szczególnie w nocy, spowodowane jest zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, która jest wydalana przez nerki wraz z moczem.
• Nadmierne pragnienie: to również efekt zwiększonego stężenia glukozy, organizm próbuje rozcieńczyć nadmiar cukru, co prowadzi do uczucia suchości w ustach i wzmożonego pragnienia.
• Utrata masy ciała: mimo zwiększonego apetytu, paradoksalnie, cukrzyca typu 2 może prowadzić do utraty masy ciała. Dzieje się tak, ponieważ organizm ma problemy z wykorzystywaniem glukozy jako źródła energii i zaczyna spalać tłuszcze i białka.
• Zmęczenie: wysoki poziom cukru we krwi może powodować uczucie ciągłego zmęczenia i osłabienia, nawet po odpoczynku.
• Problemy z gojeniem się ran: cukrzyca upośledza proces gojenia się ran, co zwiększa ryzyko infekcji.
• Częste infekcje: osoby z cukrzycą są bardziej podatne na infekcje, takie jak infekcje dróg moczowych, skóry czy grzybice.
• Mrowienie lub drętwienie rąk i nóg: to objaw neuropatii cukrzycowej, czyli uszkodzenia nerwów spowodowanego wysokim poziomem cukru we krwi.
• Zaburzenia widzenia: cukrzyca może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych w siatkówce oka, co może powodować problemy z widzeniem, takie jak zamglone widzenie, zmiany ostrości czy nawet utratę wzroku.

4. Cukrzyca typu 2: diagnostyka

Podstawowym badaniem w diagnostyce cukrzycy typu 2 jest pomiar poziomu cukru we krwi na czczo. Badanie to jest proste i szybkie, a jego celem jest określenie poziomu glukozy we krwi po nocnym odpoczynku, kiedy organizm nie otrzymywał pokarmu.

Jak wygląda badanie poziomu cukru na czczo?

1. Przygotowanie: aby wynik badania był wiarygodny, pacjent powinien być na czczo, czyli nie jeść i nie pić (z wyjątkiem wody) przez co najmniej 8 godzin przed badaniem. Najczęściej badanie wykonuje się rano, po przebudzeniu.
2. Pobranie krwi: pielęgniarka lub diagnosta pobiera niewielką próbkę krwi z żyły, najczęściej z zgięcia łokciowego.
3. Analiza: próbka krwi jest analizowana w laboratorium w celu oznaczenia poziomu glukozy.
4. Wynik: wynik badania jest przedstawiany w miligramach glukozy na decylitr krwi (mg/dl).

Interpretacja wyników

• Prawidłowy poziom cukru na czczo: zazwyczaj mieści się w zakresie 70-99 mg/dl.
• Stan przedcukrzycowy: poziom glukozy na czczo w zakresie 100-125 mg/dl może wskazywać na stan przedcukrzycowy, czyli zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.
• Cukrzyca: poziom glukozy na czczo powyżej 126 mg/dl, mierzony dwukrotnie w różnych dniach, jest podstawą do rozpoznania cukrzycy.

Test tolerancji glukozy (OGTT)

Jeśli wynik poziomu cukru na czczo jest niejednoznaczny lub lekarz podejrzewa cukrzycę, może zlecić test tolerancji glukozy (OGTT). Badanie to pozwala na ocenę, jak organizm radzi sobie z przyswajaniem glukozy.

Jak wygląda test tolerancji glukozy?

1. Przygotowanie: podobnie jak w przypadku badania poziomu cukru na czczo, pacjent powinien być na czczo przez co najmniej 8 godzin przed testem.
2. Pobranie krwi: na początku pobierana jest próbka krwi na czczo.
3. Wypicie roztworu glukozy: pacjent wypija roztwór zawierający 75 gramów glukozy.
4. Kolejne pobrania krwi: po wypiciu roztworu, krew jest pobierana w określonych odstępach czasu (zwykle po 1 i 2 godzinach).
5. Analiza: próbki krwi są analizowane w celu oznaczenia poziomu glukozy.

Kto powinien wykonać OGTT?

Badanie przeprowadzane jest na zlecenie lekarza, głównie w diagnostyce cukrzycy typu 1 i typu 2. 

Zaleca się kontrolę, gdy u pacjenta występują m.in. następujące symptomy:

• przewlekłe zmęczenie,
• senność,
• zwiększone pragnienie,
• zwiększenie ilości oddawanego moczu,
• suchość w ustach,
• otyłość lub niezamierzona utrata masy ciała.

Przeciwwskazaniem jest już zdiagnozowana cukrzyca.

Interpretacja wyników testu tolerancji glukozy

• Prawidłowy wynik: po 2 godzinach od wypicia roztworu glukozy, poziom cukru we krwi powinien być niższy niż 140 mg/dl.
• Stan przedcukrzycowy: poziom glukozy po 2 godzinach w zakresie 140-199 mg/dl wskazuje na stan przedcukrzycowy.
• Cukrzyca: poziom glukozy po 2 godzinach powyżej 200 mg/dl potwierdza cukrzycę.

Dodatkowe informacje

• Badania poziomu cukru we krwi można wykonać w każdym laboratorium.
• Wyniki badań należy skonsultować z lekarzem, który na podstawie całościowej oceny stanu zdrowia pacjenta postawi diagnozę i zaleci odpowiednie leczenie.
• Regularne badania poziomu cukru we krwi są bardzo ważne, szczególnie dla osób z czynnikami ryzyka cukrzycy typu 2.

Pamiętaj, że wczesne wykrycie cukrzycy typu 2 daje większe szanse na skuteczne leczenie i uniknięcie poważnych powikłań.

5. Cukrzyca typu 2: leczenie

Leczenie cukrzycy typu 2 jest kompleksowe i obejmuje zarówno zmianę stylu życia, jak i farmakoterapię.

Zmiana stylu życia: wprowadzenie zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej i redukcji masy ciała to podstawowe elementy leczenia cukrzycy typu 2.

• Zdrowa dieta: powinna być bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko i zdrowe tłuszcze. Należy ograniczyć spożycie cukrów prostych, tłuszczów nasyconych i przetworzonej żywności.
• Regularna aktywność fizyczna: zaleca się co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo, takiej jak spacery, pływanie czy jazda na rowerze.
• Redukcja masy ciała: utrata nawet niewielkiej ilości kilogramów (5-10% masy ciała) może przynieść znaczące korzyści w kontroli cukrzycy typu 2.

Stosowanie leków: w zależności od potrzeb, lekarz może przepisać leki doustne, które pomagają w kontroli poziomu cukru we krwi. W niektórych przypadkach konieczne może być stosowanie insuliny.

Monitorowanie poziomu cukru we krwi: regularne pomiary poziomu cukru we krwi (glikemia) za pomocą glukometru pozwalają na monitorowanie skuteczności leczenia i dostosowanie go w razie potrzeby.

6. Cukrzyca typu 2: powikłania

Nieleczona lub źle kontrolowana cukrzyca typu 2 może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• Choroby serca i naczyń krwionośnych: zawał serca, udar mózgu, miażdżyca, choroba niedokrwienna kończyn dolnych.
• Uszkodzenie nerek (nefropatia cukrzycowa): niewydolność nerek, konieczność dializowania lub przeszczepu nerki.
• Uszkodzenie nerwów (neuropatia cukrzycowa): ból, mrowienie, drętwienie, osłabienie czucia w rękach i nogach, problemy z trawieniem, impotencja.
• Uszkodzenie wzroku (retinopatia cukrzycowa): pogorszenie widzenia, ślepota.
• Problemy ze stopami (zespół stopy cukrzycowej): owrzodzenia, infekcje, konieczność amputacji.

7. Cukrzyca typu 2: profilaktyka

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2, należy:

• Utrzymywać prawidłową masę ciała: Kontrola wagi to kluczowy element profilaktyki.
• Regularnie ćwiczyć: Nawet umiarkowana aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru.
• Jeść zdrową dietę: Unikać przetworzonej żywności, słodkich napojów i nadmiaru węglowodanów.
• Unikać palenia tytoniu: Palenie zwiększa ryzyko wielu chorób, w tym cukrzycy.
• Regularnie badać poziom cukru we krwi: Wczesne wykrycie cukrzycy daje większe szanse na skuteczne leczenie.

8. Warto wiedzieć

Cukrzyca typu 2 to poważny problem zdrowotny, ale można z nią skutecznie walczyć. Wczesne rozpoznanie, leczenie i zmiana stylu życia pozwalają uniknąć poważnych powikłań i cieszyć się pełnią życia.

Ważne jest, aby pamiętać, że artykuł ten ma charakter informacyjny. W przypadku pytań lub wątpliwości dotyczących cukrzycy typu 2, należy skonsultować się z lekarzem.

Czytaj więcej na blogu

Choroby serca i układu krążenia. Jak im zapobiec i żyć długo w zdrowiu?

Berberyna – co to jest i jakie ma właściwości? Naturalne wsparcie metabolizmu

AZS w różnych porach roku – jak zmienia się skóra atopowa?

Jak stres wpływa na zdrowie jelit i może przyczyniać się do wypadania włosów?

Bakterie w jelitach – jak wpływają na nasz nastrój i zdrowie psychiczne?

Objawy skórne jako wskaźnik chorób jelit

Kolagen rybi jako wsparcie dla zdrowia włosów, skóry i paznokci

Jaki lekarz zajmuje się leczeniem chorób jelit?

Bibliografia:

1. Wild, S., Roglic, G., Green, A., Sicree, R., King, H. (2004). Global prevalence of diabetes: Estimates for the year 2000 and projections for 2030. Diabetes Care, 27(5), 1047-1053.
2. American Diabetes Association (2023). Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care, 46(Supplement_1), S1-S154.
3. Atkinson, M.A., Eisenbarth, G.S., Michels, A.W. (2014). Type 1 diabetes. The Lancet, 383(9911), 69-82.
4. DeFronzo, R.A., Ferrannini, E., Groop, L., Henry, R.R., Herman, W.H., Holst, J.J. (2015). Type 2 diabetes mellitus. Nature Reviews Disease Primers, 1(1), 15019.
5. Metzger, B.E., Gabbe, S.G., Persson, B., Buchanan, T.A., Catalano, P.A., et al. (2010). International association of diabetes and pregnancy study groups recommendations on the diagnosis and classification of hyperglycemia in pregnancy. Diabetes Care, 33(3), 676-682.
6. Tuomilehto, J., Lindström, J., Eriksson, J.G., Valle, T.T., et al. (2001). Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. New England Journal of Medicine, 344(18), 1343-1350.
7. Zhang, Y., Li, X., Zou, D., Liu, W., Yang, J., Zhu, N., et al. (2010). Berberine improves insulin sensitivity in non-diabetic humans and subjects with newly diagnosed type 2 diabetes mellitus. Metabolism: Clinical and Experimental, 59(2), 285-292.
8. Gonzalez, J.S., Fisher, L., Polonsky, W.H. (2011). Depression in diabetes: Have we been missing something important? Diabetes Care, 34(1), 236-239.
9. Ceriello, A., Motz, E. (2004). Is oxidative stress the pathogenic mechanism underlying insulin resistance, diabetes, and cardiovascular disease? The common soil hypothesis revisited. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 24(5), 816-823.
10. Mezawa M, Takemoto M, Onishi S, et al. The reduced form of coenzyme Q10 improves glycaemic control in patients with type 2 diabetes: an open label pilot study. Biofactors 2012;38:416-21.